Rahim filmi, radyoloji bölümünde röntgen filmi ile rahim ve fallop tüplerinin kontrast bir madde ile doldurularak, rahim içi durumunun görüntülenmesi ve tüplerin açık olup olmadığının kontrol edilmesi yöntemine histerosalpingografi (HSG) adı verilir.

Rahim ve tüplerde doğuştan gelen bir şekil bozukluğu olup olmadığını, geçirilmiş enfeksiyon ve ameliyatlara bağlı olarak tüplerde yapışıklık durumunu, miyom ve diğer benign uterus hastalıklarından kaynaklı gebeliğin oluşumunu engelleyecek durumları ve gebelik sırasındaki patolojiler hakkında bilgi edinmek için çekilen rahim içi filmidir. Kısaca HSG olarak bilinen bu yöntem, uterin kavitenin boyutları ve şekli hakkında bilgi vermeye yarayan bir tanı yöntemidir.

Uterin kavite normal halinde iken, üçgen şeklinde düz kontürlere sahiptir. Uterus, septat ve bikorn olmak üzere ikiye ayrılır. Her ikisinde de ortak ve geniş bir alt segment ve Y harfi şeklinde iki ayrı üst kavite bulunur. İntrauterin adezyonları olan kadınlarda çekilen rahim filminde düzensiz kavite kontürlerinin yanı sıra dolum defektleri bulunur.

Rahim filmi, sterilite sebeplerinin araştırılması, uterusta oluşan kanamaların etyolojisini tespit etmek, tubal açıklığın tespiti, tubal anomalilerin araştırılması ve uterus ile tüplerin durum tespiti için kullanılan en etkili yöntemdir.

Rahim filmi çekilmeden önce, uterusun şekli ve büyüklüğünü belirleyebilmek için, hastanın idrar torbasının boş halde olması ve pelvik muayenesinin mutlaka yapılmış olması gerekmektedir. Çünkü hastada gebelik, aktif olarak devam eden bir kanama, yeni ameliyat olma, ateşli herhangi bir hastalık ve pelvik iltihap var ise rahim filmi çekilmemesi gerekir.

Hastaya özel bir önlük giydirilip uygun yatış pozisyonuna alındıktan sonra (litotomi pozisyonu), spekulum adı verilen alet vajinaya yerleştirilir. Vajina bölgesi ve etrafı özel antiseptik içeren bir solüsyon ile temizlenir. Tek kullanımlık plastik maddeden yapılmış bir spekulum ile rahim ağzı ortalanır ve bu spekuluma kateter yerleştirilir. Özel opak ilaç enjektöre 10 cc olarak çekildikten sonra, kanül doldurularak içerisinde bulunan hava iyice boşaltılır. Collum pensi ve portio, orificium externumun üzerinden enlemesine olacak şekilde tutulur, uterus tespit edilir, kanül serviksten 1-3 cm'ye kadar içeri sokulur. Tek dişli pensetinin parmak ile tutulacak iki yeri aletin çengel kısmına yan tarafında bulunan vida sisteminden takılır. Bu işlem ile orificium externum tamamen kapatılmış olur. Opak madde, manometre basıncı 200mmHg'yi aşmayacak şekilde ilk etapta 1-2 cc daha sonra da artırılarak uterusa verilir.

Uterusa verilen kontrast maddenin batına geçip geçmediğini anlayabilmek için yağda eriyebilen madde kullanılmışsa 8-24 saat sonra, suda eriyebilen madde kullanılması halinde de yarım saat ile 2 saat aralığında kontrol radyogramları elde edilmiş olur.

Rahim filmi çekilirken, kontrast madde olarak bilinen opak ilaç, haşhaş tohumu yağına değişik miktarlarda iyot katılması ile elde edilmiş olan lipiodol ultra fluid ve visköz, urovision gibi preparatlardır.

Yağda çözünen maddeler kullanıldığında mukoza detayları tam olarak açığa çıkmayabilir ve bu maddeler periton boşluğunda uzun süreli kalmaları nedeniyle yağ embolisi oluşturabilirler.

Suda çözünen maddeler ise daha homojen bir dağılım sağlar, hızlı emilirler ve emboliye neden olmazlar. Ancak fazla akışkanlıktan dolayı geriye kaçabildikleri gibi zayıf opasite ve antiseptik özelliklerinin daha az olması nedeniyle çok hızlı verilmeleri halinde endometriozise yol açabilmeleri nedeniyle bazı sakıncaları bulunmaktadır. Tabii ki rahim filmi çekilirken kullanılacak opak madde seçimi hasta tarafından değil hekim tarafından yapılmaktadır.

Rahim filminin çekilmesi sırasında kanülün olması gerekenden uzun bırakılması uterus perforasyonları, işlem sona erdikten sonra fazla miktarda kanama, rahim içerisine verilen basıncın fazla olması durumunda uterus ve tüplerde görülebilen rüptür, granulama formasyonu, lenfatik ve venöz intravazasyon, akciğerde emboli ve alerjik reaksiyonlar olmak üzere komplikasyonlar oluşabilmektedir.

Rahim filmi, doğru ve zamanında çekildiğinde, kadın hastalıkları ve kısırlık gibi konularda önemli bilgiler sunarak, tedavi sürecine katkı sağlar. Bu nedenle, rahim filmi çektirmeden önce uygun hazırlıkların yapılması ve uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi son derece önemlidir.